Mapa średnioskalowa tzn. mapa w przedziale skalowym przyjmowanym zazwyczaj od 1:10 000 do 1:200 000, o treści ogólnogeograficznej ze szczególnym uwzględnieniem obiektów topograficznych. W Polsce do celów cywilnych stosowane są mapy topograficzne w skalach 1:10 000, 1:25 000, 1:50 000, 1:100 000 i 1:200 000, z których podstawowe znaczenie mają obecnie mapy w skalach 1:10 000 i 1:50 000 (wg LEKSYKONU GEOMATYCZNEGO wydanego w 2001r. przez Jerzego Gażdzickiego).
Głównym wydawcą cywilnych map topograficznych na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci była Służba Geodezyjno-Kartograficzna. Mapy topograficzne na potrzeby wojska wydawała Służba Topograficzna Wojska Polskiego. Zmieniające się w tym czasie instrukcje techniczne dotyczące opracowywania map oraz zmiana obowiązujących państwowych układów współrzędnych geodezyjnych spowodowały, że zasób tych map tworzy mozaikę arkuszy różniących się sposobem redakcji, układem współrzędnych, metodą wydzielenia arkusza.
Korzystając z mapy należy zdawać sobie sprawę, że każda mapa topograficzna jest uproszczeniem rzeczywistej sytuacji terenowej. Im mniejsza skala mapy tym to uproszczenie jest większe, a zatem większy jest błąd położenia obiektów topograficznych w przestrzeni. Źródłem błędu, oprócz koniecznych uproszczeń, jest sam proces technologiczny opracowania i przechowywania map (metoda pomiaru terenowego, sposób kartowania, skurcz papieru lub folii). W przypadku korzystania z map topograficznych należy przyjąć szacunkowo następujące średnie błędy położenia obiektów topograficznych:
Mapa tematyczna jest opracowaniem kartograficznym eksponującym kilka wybranych elementów treści ogólnogeograficznej bądź określone zagadnienie społeczno-gospodarcze lub przyrodnicze.
To właśnie zbiór map tematycznych jest nośnikiem podstawowych informacji o przemianach środowiska naturalnego, zazwyczaj niekorzystnych, spowodowanych działalnością człowieka.
Tłem, spełniającym funkcję osnowy geograficznej tzw. podkład, dla przedstawienia treści map tematycznych jest odpowiednio dobrana mapa topograficzna lub jej wybrane elementy.
W wojewódzkim zasobie geodezyjno-kartograficznym znajdują się następujące mapy tematyczne:
Pod pojęciem cyfrowej ortofotomapy należy rozumieć kartometryczny, rastrowy obraz powierzchni (terenu lub innego obiektu) otrzymany na drodze ortorektyfikacji z materiałów źródłowych (zdjęcia lotnicze, zdjęcia naziemne, zobrazowania satelitarne).
Ortorektyfikacja polega na korekcji zniekształceń obrazu źródłowego (powstałego przeważnie na zasadach rzutu środkowego) spowodowanych deniwelacjami terenu (obiektu) oraz samą geometrią oryginalnego obrazu (pochylenia zdjęć) - krótko mówiąc, polega na przekształceniu obrazu źródłowego do rzutu ortogonalnego, w jakim przedstawiona jest każda mapa. Ortorektyfikacja jest procesem w pełni automatycznym wykonywanym przy użyciu specjalistycznego oprogramowania na podstawie niezbędnych danych (elementy orientacji zdjęć oraz numerycznego modelu terenu lub obiektu).
Dokładność ortofotomapy zależy głównie od dokładności numerycznego modelu opracowywanej powierzchni. Mała ilość informacji o niej, rzadka siatka punktów, brak informacji o liniach szkieletowych terenu (cieki, grzbiety), o liniach nieciągłości terenu (skarpy, urwiska, wiadukty, mosty itp.) znacznie obniża dokładność położenia szczegółów sytuacyjnych na ortofotomapie.
O dokładności cyfrowej ortofotomapy decyduje terenowa wielkość piksela (elementarna cząstka obrazu rastrowego) terenowego, ta zaś uzależniona jest od rozdzielczości z jaką był zeskanowany materiał źródłowy lub od wielkości matrycy urządzenia rejestrującego (wtedy także od odległości do obiektu). Przyjmuje się, że kartometryczność ortofotomapy cyfrowej nie powinna być mniejsza niż terenowa wielkość piksela. Nieco inaczej ma się sprawa z wydrukiem na papierze - tu trzeba uwzględnić skurcz materiału oraz rozdzielczość urządzenia plotujacego.
Drugim czynnikiem decydującym o jakości ortofotomapy jest jej jakość radiometryczna (właściwość tonalna obrazu). Te walory zależą od samej jakości materiału źródłowego, błędów skanowania (o ile obraz nie powstał w zapisie cyfrowym), wpływu topografii terenu (ilość i głębokość tonalna cieni spowodowanych wysokimi obiektami i kątem padania promieni słonecznych) oraz przede wszystkim poprawności wykonania tzw. mozaikowania, czyli łączenia kilku obrazów w jeden arkusz ortofotomapy.
Ortofotomapa posiadając dane georeferencyjne jest pełnowartościowym produktem jak każda mapa - można na niej wykonywać wszelkie operacje analityczne w płaszczyźnie X-Y (odczyt współrzędnych, pomiar odległości, powierzchni). Uzupełniana może być o szeroki wachlarz treści dodatkowej (toponomastyka, hipsometria, wybrane szczegóły lub treść sytuacyjna). Stanowi odmienny obraz i uzupełnienie tradycyjnej mapy, której treść powstaje przeważnie, z tego samego materiału źródłowego (najczęściej zdjęcia lotniczego), ale jest tylko jego zgeneralizowanym, także odpowiednio przetworzonym i zredagowanym obrazem.
UWAGA: nie jest ortofotomapą ani obraz zdjęcia lotniczego (zobrazowania satelitarnego), ani nawet przetworzonego, przy wykorzystaniu oferowanych przez różne oprogramowania, transformacji obrazu (przy użyciu kilku, czy nawet kilkudziesięciu punktów o znanych współrzędnych lub wskazanych na innym obrazie rastrowym). Produkt taki nie ma nic wspólnego z ortofotomapą, aczkolwiek, do pewnych celów może być pomocny.
Pod pojęciem numerycznego modelu terenu (NMT) należy rozumieć zbiór odpowiednio zebranych punktów (określonych współrzędnymi X,Y,Z) powierzchni terenu wraz z algorytmem interpolacyjnym pozwalającym na określenie kształtu tej powierzchni bądź wyznaczenia wysokości pojedynczych punktów. W polskiej literaturze fachowej brak dotąd oficjalnej, jednolitej definicji NMT. Nazwa pochodzi z tłumaczenia angielskich określeń spotykanych pod akronimami DTM (Digital Terrain Model) lub DEM (Digital Elevation Model).Na przestrzeni ostatniego dziesięciolecia można odnotować kilka definicji NMT podawanych przez różnych autorów (o różnych profesjach) w okazjonalnych materiałach konferencyjnych:
Dokładność, wiarygodność NMT związana jest bezpośrednio z informacjami zawartymi w zbiorze wejściowym, który powinien najwierniej przedstawiać określony obszar. Cechą najważniejszą nie zawsze jest gęstość "oczka" regularnej siatki kwadratów, w jakiej zbierane są rzędne wysokościowe terenu. Dużo bardziej istotnymi są informacje zawarte w tzw. liniach szkieletowych rzeźby terenu i punktach charakterystycznych takie jak: grzbiety, cieki, wierzchołki, linie nieciągłości (skarpy, wiadukty, mosty, itp.). Dane do NMT pozyskuje się obecnie różnymi sposobami przy wykorzystaniu dostępnych technologii (pomiar bezpośredni, metody fotogrametryczne z pułapu lotniczego lub satelitarnego, radarowe metody altimetryczne - także z obu pułapów).
Odmiennym nieco pojęciem związanym z NMT jest numeryczny model pokrycia terenu (NMPT). Pojęcie to związane jest często z ortofotomapą zwartych obszarów leśnych. NMPT, jak sama nazwa sugeruje, nie opisuje rzeźby terenu, lecz obiekty sztuczne lub naturalne na niej się znajdujące - czyli na zwartych obszarach leśnych, uśredniony, zgeneralizowany poziom koron drzew. Znajomość NMPT ma znaczenie w pracach związanych np. z projektowaniem linii telekomunikacyjnych.
Obowiązujące układy współrzędnych zostały określone:
Układy współrzędnych stosowane w pracach geodezyjnych i kartograficznych oraz przy tworzeniu zbiorów danych przestrzennych przez organy władzy publicznej:
W pracach geodezyjnych i kartograficznych innych niż wymienione w pkt 1–4 stosuje się układ współrzędnych PL-UTM lub układ współrzędnych PL-1992.
Parametry techniczne układów współrzędnych zostały podane w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 października 2012 r. w sprawie państwowego systemu odniesień przestrzennych.
W państwowym zasobie geodezyjnym i kartograficznym znajdują się również mapy, które zostały opracowane w nieobowiązujących obecnie układach współrzędnych:
Obowiązujący system odniesień przestrzennych został określony:
Państwowy system odniesień przestrzennych tworzą:
Fizyczną realizacją geodezyjnego układu odniesienia PL-ETRF2000 jest sieć europejskich stacji per-manentnych EPN (European Permanent Network). Przenoszenie na obszar Polski i konserwacja geodezyjnego układu odniesienia PL-ETRF2000 odby-wają się przez sieć stacji permanentnych ASG-EUPOS (Aktywna Sieć Geodezyjna EUPOS). Przenoszenie na obszar Polski i konserwacja geodezyjnego układu odniesienia PL-ETRF89 odbywają się przez sieć punktów podstawowej osnowy geodezyjnej za pośrednictwem obserwacji satelitar-nych GNSS (Global Navigation Satellite Systems).
Geodezyjny układ wysokościowy PL-EVRF2007-NH tworzą wysokości normalne odniesione do średniego poziomu Morza Północnego, wyznaczonego dla mareografu w Amsterdamie (Normaal Amsterdams Peil), Holandia. Elipsoidą normalnego pola siły ciężkości jest elipsoida odniesienia GRS80.
Geodezyjny układ wysokościowy PL-KRON86-NH tworzą wysokości normalne odniesione do śred-niego poziomu Morza Bałtyckiego, wyznaczonego dla mareografu w Kronsztadzie koło Sankt Pe-tersburga, Federacja Rosyjska. Układ wysokościowy PL-KRON86-NH stosuje się do czasu wdrożenia układu wysokościowego PL-EVRF2007-NH na obszarze całego kraju, nie dłużej jednak niż do dnia 31 grudnia 2023 r.
Parametry techniczne geodezyjnych układów odniesienia i układów wysokościowych zostały poda-ne w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 października 2012 r. w sprawie pań-stwowego systemu odniesień przestrzennych.
Ze względów użytkowych mapy, szczególnie te obejmujące duże obszary kraju, zazwyczaj dzieli się na arkusze. Sposób wydzielenia arkuszy powinien zapewniać ciągłość opracowania kartograficznego i umożliwiać identyfikację arkusza. Każdemu układowi współrzędnych geodezyjnych towarzyszy zazwyczaj określona metoda podziału mapy na arkusze.
Według znowelizowanej ustawy z dnia 17 maja 1989 roku "Prawo geodezyjne i kartograficzne" służbę geodezyjną i kartograficzną stanowią:
